Om in 2050 genoeg zonne-energie op te kunnen te wekken zou volgens onderzoek 10 procent van de Nederlandse landbouwgrond omgezet moeten worden in zonne-akkers. Veel boeren en ontwikkelaars zijn hier al mee bezig. Daarbij zijn een goede planologische afstemming, onderzoeken naar dubbelgebruik van gronden en goede afspraken met boeren en gemeenten noodzakelijk.
Dat stellen grote projectontwikkelaars en deskundigen in aanloop naar de tiende editie van The Solar Future NL, de jaarlijkse zonne-energieconferentie in Nederland. Die wordt dit jaar op 17 mei gehouden in DeFabrique in Utrecht.
De afgelopen jaren werden nieuwe zonneweides vooral aangelegd op voormalige vuilstorten, braakliggende industrie- en woningbouwterreinen, dijken en restgronden. Ook op daken van woningen, parkeergarages en bedrijven groeit het aantal zonnepanelen. Toch is dat niet genoeg om de energiedoelstellingen voor 2050 te halen.
“In Nederland hebben we zo’n 22.000 vierkante kilometer landbouwgrond. Om serieuze hoeveelheden zonne-energie op te wekken zou je 10 procent daarvan moeten gebruiken voor zon. Een gebied groter dan het IJsselmeer. Dat kan 750 petajoule energie opleveren,” hebben Erik van der Heijden en Boris Hocks van Generation.Energy uitgerekend. Het adviesbureau heeft veel ervaring in het inzichtelijk maken van geschikte locaties voor zonneweides en voert studies uit voor het Rijk en andere overheden. Volgens het tweetal zou vooral naar improductieve landbouwgronden gekeken kunnen worden, dichtbij woon- en bedrijfsbebouwing, wegen en of spoorwegen. Het beleid hiervoor is erg verschillend per provincie. Naast goede inpassing in het landschap is de aansluiting op het net een heel belangrijke factor.
“Kan ik daar zonnepanelen neerleggen?”
Onder boeren bestaat grote belangstelling voor zonne-energie. Zowel bij ondernemers die vanwege gebrek aan opvolging of strengere regelgeving hun bedrijf willen beëindigen als bij boeren en tuinders die een deel van hun grond voor zon beschikbaar willen stellen. “Ik heb elke dag wel een boer aan de lijn die zegt: ik heb hier een perceel, kan ik daar zonnepanelen neerleggen?,” zegt algemeen directeur Gerben Smit van Solarfields, dat meer dan 1000 megawatt aan zonneparken in ontwikkeling heeft. De ontwikkelaar realiseerde al diverse projecten op ongebruikte land- en tuinbouwgronden.
“Als je de doelstellingen wilt halen, moet je ook over landbouwgronden nadenken. Het is en-en, niet meer of-of. Zonne-energie is naast wegen, woningen, bedrijven een nieuw element bij de planologische inrichting van het land,” zegt Smit.
Dat vindt ook algemeen directeur Marc van Velzen van SolarEnergyWorks, onder meer betrokken bij grote zonneparken van Shell Moerdijk en SADC in Hoofddorp. “De combinatie van grootschalige wind en zon is nodig om de doelstellingen te halen. Het verstoppen van deze noodzakelijke energiewinning is verleden tijd, maar je moet het wel goed inpassen in het landschap,” zegt hij.
Kassen-achtige constructie
Bij het gebruik van landbouwgrond is goede afstemming met boeren, omgeving en gemeenten van belang. Ook wordt al gekeken naar mogelijkheden voor dubbelgebruik. In Duitsland loopt bijvoorbeeld een experiment waarbij zonnepanelen op hoogte worden gezet. Zo ontstaat een kassen-achtige constructie, waar landbouwvoertuigen onderdoor kunnen rijden. Ook wordt onderzocht of onder licht doorlatende panelen gewassen verbouwd kunnen worden.
Marktleider GroenLeven richt zich al sinds de start op de agrarische markt en heeft veel ervaring met het dubbelgebruik van gronden, bijvoorbeeld op grote parkeergarages en voormalige vuilstorten. De ontwikkelaar kijkt vooral naar overhoeken en minder bewerkbare of vruchtbare grond. “We zien op dit moment dat er veel speelt op het gebied van zonneakkers bij boeren. Veel projectontwikkelaars duiken in deze markt, jagen agressief op gronden en geven daarbij mooie beloftes af. Vaak blijft het daarbij,” zegt woordvoerder Maarten de Groot.
Om tot een goede landschappelijke en maatschappelijke inpassing te komen en zo meer draagvlak te creëren, heeft GroenLeven een zogeheten zonne-akkerpoule geïntroduceerd. Daarbij vormen alle boeren die in een bepaald gebied kansrijke grond beschikbaar hebben gesteld een poule. Als daarop een zonne-akker wordt gerealiseerd, krijgen ze een vergoeding per beschikbaar gestelde hectare. Samen met de ontwikkelaar doen ze de gemeente een breed gedragen voorstel. Die kan daarna een keuze maken uit het aanbod. “Door in pouleverband op te trekken, is de kans groter dat een zonne-akker daadwerkelijk wordt gerealiseerd,” aldus De Groot.
Wel in de juiste volgorde
LTO Nederland merkt dat ontwikkelaars van zonneparken massaal naar landbouwgronden kijken, maar heeft toch liever dat eerst andere gronden daarvoor gebruikt worden. “We snappen dat dit op termijn nodig kan zijn, maar laten we het dan wel in de juiste volgorde doen. Er wordt nu wel heel gemakkelijk over grote hoeveelheden grond gesproken,” stelt woordvoerder klimaat en energie Auke Jan Veenstra.
Hij wijst erop dat Nederlandse agrariërs nu al koploper zijn in het opwekken van duurzame energie en dat boeren en tuinders al voor tweederde energieneutraal zijn. Hij erkent dat het aanbod van ontwikkelaars voor veel boeren interessant is en dat de vergoeding een aanvulling op hun inkomen kan zijn. Elk individueel lid is vrij om hier op in te gaan. Wat GroenLeven doet, kan volgens hem een goede richting zijn. Ook meervoudig grondgebruik zal in de toekomst steeds belangrijker worden. “Maar dat staat helaas nog in de kinderschoenen,” aldus Veenstra.
